كورد به ماوه‌یه‌كی كه‌م دوای سه‌رهه‌ڵدانی ئیسلام بوو به موسڵمان. له مێژووی دواتریشدا به‌شدارییه‌كی كارای له ئاینه‌كه‌دا كرد. نموونه‌ی هه‌ره دیار سه‌ڵاحه‌دینی ئه‌یووبییه. زۆرینه‌ی كورد چ به ئاین چ به داونه‌ریتی رۆژانه موسڵمانن. كێشه ئه‌وه‌یه گه‌لانی تری موسڵمان مامه‌ڵه‌ی موسڵمانانه له‌گه‌ڵ كورددا ناكه‌ن. ئه‌وان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان، ئاینه‌كه به‌كار ده‌هێنن بۆ له‌ناوبردنی كورد. ئاخۆ سه‌دام حوسێن هیچ ناوێكی نه‌بوو له كرده‌وه‌یلی ساڵی 1988ی بنێ، ئه‌نفال نه‌بێ؟ هه‌موو شه‌ڕێكی سه‌دام نه‌ته‌وه‌یی بوو، بۆ له‌گه‌ڵ كورددا به ئاین هاته پێشه‌وه؟
ساڵی 1838 واته 176 ساڵ له‌مه‌وپێش، عوسمانی هێرشێكی به‌ربڵاویان هێنایه كوردستان. سوپا، بۆ هه‌موو گوند و شارێكی كورده‌واری، به ئه‌ڵڵاه ئه‌ڵڵاه ده‌ستی به په‌لامار ده‌كرد. سه‌رۆكی سوپای ئه‌ڵمان فیلد مارشاڵ فۆن موڵتكه له‌و هێرشه‌ی عوسمانیدا له‌گه‌ڵ بوو. باسی ئه‌و شه‌ڕانه ده‌گێڕێته‌وه موچركه و ته‌زوو به له‌شدا ده‌هێنێ. ده‌ڵێ سه‌رباز به هه‌ر كوردێك بگه‌یشتنایه، ژن منداڵ پیر گه‌نج، به نیزه و باڵته پارچه پارچه‌یان ده‌كرد. ده‌ڵێ من هیچ باوه‌ڕ ناكه‌م تورك له به‌رامبه‌ر دوژمنی بێگانه‌دا بتوانن وا هه‌ڵمه‌ت ببه‌ن. ده‌ڵێ سه‌رم سوڕ ده‌ما چۆن زگی ژنی ئاوستیان هه‌ڵده‌دڕی. چۆن ماڵانیان تاڵان ده‌كرد، خانو و كێڵگه‌یان ده‌سوتاند. ده‌پرسێ: ئه‌رێ ئه‌م كوردانه خۆ موسڵمانن؟ له خۆیانن؟
هیچ گه‌لێكی تر ئه‌وه‌نده‌ی كورد له‌گه‌ڵ ئاینه‌كه‌دا پاك و راستگۆ نه‌بووه. تا ئه‌و كاته‌ی ئاین ده‌بێ به وتاری سیاسی، كورد و ئیسلام ته‌با و گونجاون. لێره‌وه له یه‌كتر جیا ده‌بنه‌وه. من له ته‌مه‌نی رواڵیی خۆمه‌وه له‌گه‌ڵ كێشه‌ی گشتیدا ده‌ژیم. ئه‌و رێبازه سیاسییه‌ی له زووه‌وه‌ش گرتمه‌به‌ر رێبازێكی لادینی بوو، به‌ڵام گوێگرتن له شیره‌ت و ئامۆژه‌ی ئاینی، هه‌رده‌م مایه‌ی خۆشیدان به خه‌یاڵ و هه‌ستم بووه. ته‌نیا ئه‌و كاته دڵم خورپه‌ی كردووه، كه ئاین بووه‌ته وتاری سیاسی. ئه‌و ده‌مانه‌ی له بڵندوێژی مزگه‌وته‌وه ئاین خۆی تێكه‌ڵ ده‌كا له كاروباری وڵاتڕانی، یان وتاری سیاسی له روانگه‌ی ئاینه‌وه ده‌بیستم، دڵم داده‌چڵه‌كێ و هه‌ست به مه‌ترسی ده‌كه‌م. كاتێك ریش به‌رده‌ره‌وه‌یه‌ك، شه‌رواڵ كورتێك یان جامانه‌یه‌كی كلكدار ده‌بینم، راده‌چه‌نم و هه‌ناوم به‌رده‌بێته‌وه.
جاران مێوان ده‌یگوت "به‌رماڵێكم بده‌نێ و ژوورێكی چۆڵم نیشان ده‌ن نوێژێك بكه‌م". ئێسته رێگه‌ی هاتوچۆی گرتووه بۆ نوێژی هه‌ینی. نه‌ڕه‌ی بڵندگۆ كاست ده‌كا. ئه‌مه وتاری سیاسییه و دڵ داده‌خورپێنێ. من سی ساڵ زیاتره، له‌و رۆژه‌وه‌ی عه‌بدولخالیق مه‌عرووف به فیكه‌ی بڵندگۆی مزگه‌وت هاته كوشتن، دڵم داخورپاوه. له منداڵییه‌وه هه‌ستم به ته‌بایی كردووه له‌گه‌ڵ ئایندا به‌ڵام كاتێك ئاین خۆی ده‌نوێنی و ده‌نگ بڵند ده‌كاته‌وه، دڵم داده‌خورپێ. ئیسلام ئاینی ده‌نگ بڵندكردن و خۆده‌رخستن و هاواركردن نییه. له دایك و باوك و له كۆمه‌ڵگه‌وه فێربووم، ئاینی نه‌رمی و لێبوورینه. هه‌ر كاتێك دڕی و دڕنده‌یی ده‌بینم، ده‌ڵێم یان ئه‌مه ئیسلام نییه یان ئه‌وه‌ی كورد هه‌و نه‌بوو. باوكم ئایندار بوو، دایكم زیاتریش. له هه‌موو ژیانیدا باوكم دوو جار پێی گوتم نوێژ بكه ئه‌ویش به‌وپه‌ڕی رێزه‌وه. منیش نه‌مكرد. دایكم پێی ده‌گوتم قورئان بخوێنه تا كه مردم له‌سه‌ر گۆڕه‌كه‌م بیخوێنی. قورئانم خوێنده‌وه به‌ڵام بۆ خوێندن له‌سه‌ر گۆڕی دایكم نا. جارێك دایكم هه‌رچی كتێبی لادینی هه‌یه و له كه‌له‌به‌ردا شاردبوومه‌وه پێشانی خاڵمی دابوو. خاڵم مه‌لا بوو. كه زانیم ئه‌وه رووی داوه شه‌رمم كرد وام زانی ده‌كه‌ومه به‌ر گله‌یی. به پێچه‌وانه‌وه، هات باسی خوێندنه‌وه‌ی خۆی بۆ كردم. ویستی له رێیه‌كی ژیرانه‌وه ئامۆژگاریم بكا. ئه‌وه‌یه ئه‌و ئاینه‌ی من ده‌یناسم و خۆشم ده‌وێ و هه‌ر كات لێره دوور ده‌كه‌ومه‌وه، تاسه‌ی ده‌كه‌م.
ئیسلام ته‌نیا دینه. دین و ده‌وڵه‌ت نییه به‌یه‌كه‌وه. ئه‌و كاته دین و ده‌وڵه‌ت بوو، كه عه‌ره‌ب له‌سه‌ر كه‌لاكی گه‌لانی تردا سامان و مێژوویان بۆ خۆیان كه‌ڵه‌كه ده‌كرد و سواری ژنی خه‌ڵك ده‌بوون. له مێژوودا و له‌ناو گه‌لانی موسڵماندا هیچ گه‌لێك ئه‌وه‌نده‌ی كورد پاك و راست نییه و هیچ گه‌لێكیش ئه‌وه‌نده‌ی وی له ژێر هاواری ئه‌ڵڵاهو ئه‌كبه‌ردا ناڵه و زاڵه‌ی نه‌هاتووه. له منداڵییه‌وه، هه‌ر كات گوێم له ته‌كبیر بووبێ، دڵم داخورپیوه. تومه‌ز ئه‌م دڵه‌ی من ده‌یزانی رۆژێك دێ له ژێر ئه‌و هاواره‌دا، شنگال و كۆبانی ده‌كه‌ونه به‌ر ئه‌نفال و جیهاد و شه‌ره‌ف شكاندن. ته‌كبیر، وتاری سیاسییه نه‌ك ئاین، ئیسلام هه‌ر كاتێك ده‌نگی بڵند كرده‌وه ده‌بێ به تیرۆریست.
هه‌موو خاوه‌ن وتارێكی ئیسلامییانه له كوردستان، با بشیشارێته‌وه، دڵی خۆشه به‌وه‌ی له شنگال و كۆبانیدا رووی داوه. ئه‌گه‌ر ده‌ڵێن وا نییه و رێمان بده‌ن ده‌چین بۆ به‌رگری، درۆ ده‌كه‌ن. ئه‌وه‌ی داعش ده‌یكا له كوشتن و تاڵان و بردنی ئابڕووی كورد، خاوه‌ن وتاری ئیسلامییانه‌ی خۆماڵی: چ مه‌لا و شه‌رواڵ كورت چ حزبی سیاسی، بۆیان بلوایه ساڵه‌یلی ساڵه خۆیان ده‌یانكرد. ئه‌وانن له بڵندگۆ و تیڤییه‌وه ده‌نه‌ڕێنن "ئه‌م كورده له ئاین وه‌رگه‌ڕاوه". با به‌كورتی بیخه‌مه ده‌ستیانه‌وه: ئیسلامی سیاسی له كوردستان، نۆكه‌ری دوژمن و دوژمنی كورده.
ئه‌و بابه‌تانه‌ی له کوردستان نێت دا بڵاوده‌کرێنه‌وه، بیروبۆچوونی خاوه‌نه‌کانیانه، کوردستان نێت لێی به‌رپرسیار نییه.