بەڵێ بۆ سەربەخۆیی کوردستان..نا بۆ سیناریۆکانی ئەمریکا ... حەمە غەفور

بەدوای پەیدابوونی داعش‌و پێشڕەوییە خێراو سەرسوڕهێنەرەکانیدا، قسەوباسی گەرم، بە درووست یاخود نادروست، دەربارەی سەربەخۆیی کوردستانی عێراق هاتۆتەئاراوە.لەمبارەوە خوێندنەوەو وەڵامدانەوەو بۆچوونە کڵێشەییەکان کەمتر جێگای بایەخپێدانن.چونکە ئەو پرسەی کە فڕێدراوەتە پێشی پێشەوەی مەیدانی سیاسەتی عێراق لە بارودۆخی ئاڵۆزکاو و نابەسامانی ئەمڕۆی عێراق، کەمتر پەیوەستە بە مەسەلەی کوردو "مافی چارەی خۆنووسینی نەتەوەی کورد"ەوە.زیاتر لە هەر شتێک زادەی ئەو سیناریۆیانەیە کە لە پشتی دەرگا داخراوەکانەوە ماستەرپلانەکانی داڕێژراون.

سەرکەوتنە بەرقئاساو ئەفسانەییەکانی داعش، هەرەس‌و هەڵاتنی سێ فرقەی سوپای عێراق‌و تەسلیمبوونی شاری موسڵ بە چەند هەزار چەکداری ئیسلامی‌و پێشڕەوی داعش بەرەو سەلاحەدین‌و گرتنی بەغداد، ڕەنگە یەکێک لە گریمانەکانی ئەو سیناریۆیە بێت کە ئەمریکا بۆ سەرلەنوێ ئاراییشدانەوەی شانۆی سیاسەتی عێراق خستبێتییە دەستووری سیاسەتی ڕۆژی خۆیەوە، بەتایبەتی دوای ناکام مانەوەی ئەمریکا لە جێگیرکردن‌و جێخستنی "حکومەتی فیدڕاڵی عێراق" بەدیاری کراویش حکومەتی سەردەمی نووری مالکی.بەمشێوەیە ئەوەی لەم نێوەندەدا ئەم گریمانەیە لە یەقین نزیکئەکاتەوە، بە تەنیا ڕاگەیاندنی "خەلافەتی ئیسلامی" نییە لەلایەن ئەبوبەکری بەغدادییەوە لە مزگەوتێکی شاری موسڵ، بەڵکو کاردانەوەی ووتەبێژانی ڕەسمیی دەوڵەتی ئەمریکا بوو سەبارەت بە فیلمی دەرکەوتنی بەغدادی، کە ڕایانگەیاند، هیچ "بەڵگەو مەدرەکیان" لەبەر دەستدا نییە بیسەلمێنێت ئەو تەسویرە ڤیدیۆییەی خەلیفەی موسڵمانان ناواقعییە! تەرجومەی ئەم کاردانەوەیە بریتییە لەمەی ئەمریکا بەنیازە بەجێگای بەڕەسمی ناسینی خەلافەتی داعش، بەکردەوە وەکو دەوڵەت‌و هێزێکی دیفاکتۆو ئەمری واقع مامەڵەی لەگەڵدا بکات!

بەڵام لەلایەکی دیکەوە هەر ئەو ناوەندە ڕەسمییانەی ئەمریکا سەبارەت بە پێشهاتێکی واقعی ترو ڕاشکاوانەتر، یانی ڕاگەیاندنی خواستی سەربەخۆیی کوردستانی عێراق لەلایەن مەسعود بارزانییەوە، خۆیان کەڕکردو هەر وەکو جاران پێداگرییان لەسەر پێکهێنانەوەی حکومەتێکی هەمەلایەنەو مۆزائیکی بۆ بەغدا کردەوە.بەلای دەستەی فەرمانڕەوای ئەمریکاوە هیچ جێگای پرسیارو گومان نییە کە جەنابی خەلیفەی داعش، بەرانبەر تەواوی نۆرمە سیاسییەکان، تەنانەت سەرەڕای ناڕەزایەتی‌و موخالیفبوونی دەوڵەتانی ناوچەکەش، بەبێ هیچ "ڕیفراندۆمێک"، بەبێ چوونەناو هیچ پرۆسەیەکی "دیموکراتیک"ـەوە، لە ڕاستیدا خۆی وەکو یەکێک لە کۆڵەکەو پێکهاتەکانی دەوڵەتی داهاتووی جێگامەبەستی ئەمریکا لە عێراق سەپاندووە! پێشهاتەکانی دادێت ڕەنگە تەمومژی سەر ئەم سیناریۆسازیانەی ئەمریکا باشتر بڕەوێنێتەوەو ڕاستی پەیوەندی ژێربەژێری دەزگای (سیا)ی ئەمریکاو داعش‌و بەعسییەکان ئاشکرا ببێت.هەرچۆنێک بێت لە ناوەرۆکی لێدوانە سیاسییەکانی پۆستە باڵاکانی ئەمریکادا، کە ڕایانگەیاندووە ئەمریکا هیچ دەستپێشکەرییەکی سەربازی "لە بەرنامەیدا نییە" لە دژی داعش ئەنجامی بدات، یەک واقعییەت خۆی بەرجەستەئەکات.ئەویش ڕاستی پشتی سیناریۆی هەڵتۆقینی داعشە.ئەم دارودەستە کۆکتێلە لە سوننەمەزهەب‌و بەعسییەکان، هەم ڕەقەمێکی بەهێزن هەم کارتێکی گوشارن بە دەستی ئەمریکاوە، لە کێشمەکێشی لەگەڵ ڕژێمی ئێران، هەروەها لەگەڵ ڕژێمی سوریاو بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی لە عێراق.ئامانجی ئەمریکا ئەوەیە لە حکومەتی مۆزائیکی ئاییندەی عێراقدا، قورسایی بەرەی شیعەگەرای سەر بە ڕژێمی ئیسلامی ئێران تەعدیل بکرێتەوە، بەجۆرێک ڕازییان بکەن بە دەستهەڵگرتن لە تەمامییەت خوازی‌و پێگەی سوننەکان فراوانتر بێتەوە.ئامانجێکی دیکەی ئەمریکا لاوازکردنی پێگەی دۆستانی لایەنگری ڕژێمی ئیسلامی ئێرانە لەناو حکومەتی هەرێمدا، واتە یەکێتی نیشتمانی.سەرەکی ترین ئامانجی ئەمریکا لە کوردستانی عێراق ئەوەیە دۆستەکانی خۆی(پارتی) تێبگەیەنێت کە سازماندانی حکومەتێکی مۆزائیکی‌و بنکەفراوانی "کەمتر لایەنگری ئێران" لە بەغدا، لە بەرژەوەندی "کورد"دایە، وە کوردەکان لە حکومەتی بنکەفراوانی تازەی بەغدادا حسابی زیاتریان بۆ ئەکرێت! بۆ نموونە ئەگەر حکومەتی نوێی بەغدا ١٧% بەشە بودجەی کوردستانی ڕەوانەنەکرد لە فرۆشی نەوتی عێراق، ئەوسا دەستی حکومەتی هەرێم زیاتر واڵا ئەکرێت بۆ دەرهێنان‌و فرۆشتنی نەوت.ئەگەرچی گەرەنتی ئەم بەڵێنەی ئەمریکاش بەندە بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ تورکیا.

لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا، "سەربەخۆیی کوردستان" بە لەبەرچاوگرتنی ئیدیعاو هەڕەشە دێرینەکانی تورکیا سەبارەت بە شاری کەرکوکی بە"نەوت دەوڵەمەند"و بوونی کەمایەتییەکی قەومی تورکمان تیایدا، ئەگەری سەرهەڵدانی کێشەو گرژی لێ ئەکرێت لەنێوان حکومەتی هەرێم‌و دەوڵەتی تورکیا.بێگومان ڕژێمی ئیسلامی ئێرانیش هەروا دانانیشێت‌و دۆستەکانی خۆی لە یەکێتی‌و گۆڕڕان‌و ئیسلامییەکان ئەخاتە گەڕ بۆ شوێنگرتنی بەرژەوەندییەکانی.

لەم هەلومەرجەدا تەرحی ڕیفراندۆم‌‌و گەڕانەوە بۆ ڕای خەڵک لەلایەن مەسعود بارزانییەوە ئەکرێت تەنیا وەکو سووتاندن‌و لەدەستدانی دەرفەتێکی گرنگ لێکبدرێتەوە.لەمبارەوە یەقین ئەمەیە لە حاڵەتی بەردەوامبوونی ئەم دۆخی "سەرگەردانی‌و نادیاری چارەنووس"ی سیاسی‌و حقوقییە لە کوردستانی عێراق، بەتایبەتیش لە بارۆدۆخێکدا کە ژیانی ئابوری خەڵکی کوردستان گرێدراوە بە بەشە بودجەی ١٧%ـەوە، ئەم بەشە بودجە خۆشی لەگرەوی مانەوەو نەمانەوەی ڕێکەوتن‌و تەوافوقنامەی دوای هێرشی ئەمریکا بۆ لادانی ڕژێمی سەددام بووە ساڵی ٢٠٠٣، خەڵکی کوردستانی عێراق لەو ڕیفراندۆمەی بەرزانی ڕایگەیاندووە لەگەڵ باوەڕو متمانە بە تەسمیم‌و ئیرادەیەکی یەکپارچەی سیاسیی لێبڕاوانە بەرەوڕوو نابێتەوە.چونکە پەراوێزکەوتنی ڕۆژ لە ڕۆژ زیاتری یەکێتی نیشتمانی‌و ئێستاش لاکەوتنی بزووتنەوەی گۆڕڕان‌و ئیسلامیستەکان لە مەیدانی سیاسەتی کوردستاندا، کە دەرئەنجامی قەڵشتی دێرینی نێوان پارتی‌و یەکێتییە لەسەر دەسەڵات، وە خۆبەستنەوەی ئەم حزبانە بە ناکۆکی‌و کەلێنی نێوان دەوڵەتانی ناوچەکەوە وەکو نەریتێک کە تائێستاش پێڕەویی لێ ئەکەن، تایبەت تریش لایەنگرییان بۆ ڕژێمی ئێران، پێشنیازی ڕیفراندۆم لە ناوچەکانی ژێر نفوزی ئەم ڕەوتانەدا کە زیاتر بە زۆنی سەوز ناسراوە، وەڵامی سلبیی پێەدرێتەوە.ئەم لایەنانەی باسکران بە هاتنەپێشی تەرحی ڕیفراندۆم هەست بە "مەترسی" ئەکەن‌ بۆ سەر پێگەو نفوزیان، بۆیە بە هەڵەداوان کەوتوونەتە موخالەفەت نواندن بەرانبەر بە سەربەخۆیی کوردستان.هەروەها جێگای سەرسوڕمان نەبوو کە ئەم بەشە لە ڕەوەندی ناسیونالیستی کوردی، بە تایبەتی گشت باڵەکانی خەتی تاڵەبانی لە ترسی پەراوێزکەوتن‌و بچووکبوونەوەی خۆیان، لەجیاتی خۆشی‌و شادییان سەبارەت بە تەرحی ڕیفراندۆم بۆ هاتنەدی "ئارەزووە دێرینەکانی نەتەوەی کورد" واتە بۆ سەربەخۆیی کوردستان، تەعزییەبار بوون‌و بێدەنگییان گرتەپێش.کاتێک سەرنج لە ئیستدلالەکانیان ئەدەیت، ئەبینیت ئارەزووی گەڕانەوە بۆ خەتی دێرینی "مام جەلال تاڵەبانی" ئەکەن، لە دژی بنەماڵەی بارزانی‌و پارتی‌و خەریکن سنووربەندیی نامووسی لەگەڵ پیلانی ٣١ئاب٢٠٠٦ دێننەوە پێشەوە، کە مەسعود بارزانی بۆ بەرپەرچدانەوەی هێرشەکانی یەکێتی بۆ دەرپەڕاندنی پارتی لە هەولێر، ناچار بوو پەنا بۆ ڕژێمی سەددام ببات! هێزەکانی دەڤەری کەسک لە سیناریۆکانی ئێستاشدا بۆنی ٣١ی ئابێکی دیکە ئەچێت بەسەریاندا، بۆیە هێنانەپێشی باسی ڕیفراندۆم بۆ سەربەخۆیی‌و ڕاگەیاندنی دەوڵەت لەجێی خۆیدا نازانن.

ئەم کۆمەڵگایە چیتر دەبێ بگۆڕێت بۆ قەوارەی ووڵاتێک‌و دەوڵەتێکی خۆی هەبێت، تا لەدەست سیناریۆسازکردنەکان ڕزگاری بێت.ترس‌و دڵەڕاوکێی ئەم جارەی مەسعود بەرزانی لە تەرحکردنی باسی سەربەخۆییدا، پێشینەی مێژوویی هەیە.دوودڵیی بارزانی لەوێوە سەرچاوەی گرتووە کە قازانج‌و بەرژەوەندی بنەماڵەکەیان‌و حزبەکەیان، تەنانەت کوللی جوڵانەوەی کوردایەتی، ئەوەی خواستووە هەمیشە بەناچاری خۆیان بە سیناریۆو گەمە سیاسییەکانی جێگامەبەستی ئەمریکاوە بەستۆتەوە.بەڵام خەڵکی کوردستان ئەم ناچارییەیان نییەو ئەمڕۆ بەرژەوەندییان ڕاستەوخۆ لە ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی‌و پێکهێنانی دەوڵەتدایە لە کوردستان.دەنا مەسعود بارزانی ئەیتوانی لە جیاتی حەواڵەکردنی خەڵکی کوردستان بۆ "کەسنەزانئاوای" ڕیفراندۆم‌و گشتپرسی، یاخود لە جێی دوودڵی‌و چاوەڕوان مانەوە بەدیار هەڵکردنی بایەکی موساعیدەوە بۆ پشیوانی لە سەربەخۆیی، بێ ڕاوەستان بەدوای کۆنتڕۆڵی کەرکوکدا، کوردستانی عێراقی وەکو دەوڵەتێکی سەربەخۆ ڕابگەیاندایە.تەوکیل کردنی تەسمیم‌و ئیرادەیەک بۆ ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی، ئەویش لە دەرفەتێکدا کە دووبارەبوونەوەی مەحاڵە، بە ڕیفراندۆمێک کە ئاکامەکانی پێشبینی ناکرێ‌و پڕە لە گرفت‌و ڕێگری‌و ناڕۆشنی، لە واقعدا واتاکەی ئەکاتە ئەمەی خۆت بانگەواز بکەیت، "فریاکەون مەهێڵن" سەربەخۆیی ڕاگەیەنین! لە هەلومەرجی ئێستای کۆمەڵگای عێراقدا، وە لە حاڵەتێکدا کە ئاییندەی ئەم کۆمەڵگایە هێشتا ماددەی نادیاری هەویری سیناریۆکانی پشتی پەردەو تەمومژاوین، ڕێگایەکی ڕاست‌و ڕەوان بۆ یەکاڵاکردنەوەی تەکلیفی چارەنووسی مەدەنی‌و حقوقیی خەڵکی کوردستان، ڕاگەیاندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆیە تەنانەت بێ گەڕانەوەش ڕیفراندۆم.چونکە سەد دەر سەدی هاوڵاتیانی کوردستان بە کەرکوک‌و ناوچەکانی جێ ناکۆکیشەوە لەگەڵ سەربەخۆیی‌و پێکهێنانی دەوڵەتدان لە کوردستان.وە لە ڕیفراندۆمی نافەرمی ساڵی ٢٠٠٥دا دەرسەدی ٩٨% لە خەڵکی کوردستان بەڵێیان ووت بۆ جیابوونەوەو پێکهێنانی دەوڵەت.

لە بارو دۆخێکی جیا لەمەی ئێستا، لە بارێکدا کە دەوڵەتێک لە عێراقدا ئامادەگیی هەبووایە، یاخود لە وەزعێکی سیاسیدا کە خەڵکی عێراق لەژێر سەقفی یاسایەکدا، بێگومان ئەو یاسایە "بۆرژوایی" ئەبوو، زیندەگیی خۆیان بکردایە، وە لە زروفێکی سیاسیدا کە ئێمە لەگەڵ عێراقێکی داتەپیو، پارچە پارچەو دابەشکراو لە نێوان دەستەو تاقم‌و جانەوەرانی قەومی‌و قەبیلەیی‌و ئیسلامی، بەرەوڕوو نەبووینایە، ڕێگاچارەیەکی شارستانیانە بۆ هاوڵاتیانی کوردستان هەر ئەم ڕیفراندۆمە ئەبوو.بەڵام لە ڕەوشی ئێستادا کە هیچ ئاسەوارێک لە شیرازەی مەدەنی کۆمەڵگای عێراق نەماوە، لە ناوچەکانی کوردستان کە ئیمکانییەتی واقعی‌و ماددی وەڵامدانەوە بە نادیاری چارەنووسی سیاسی‌و حقوقی‌و دامەزراندنی دەوڵەت بەمانای دەوڵەت نەک ئەمارەتێک بۆ بنەماڵەی بارزانی، فەراهەم بووە، ڕیفراندۆم‌و گۆڕینی مەسەلەی مەدەنییەت‌و چارەنووسی حقوقی کۆمەڵگا بە مەسەلەی میللی‌و ستەمی نەتەوایەتی، کاتکوشتن، ناسیاسی‌و پشتکردنە لە مەسەلەیەکی واقعی‌و پێشڕەو لە ڕووی سیاسی‌و مێژووییەوە.لەم کاتەداو لە هەلومەرجی ئێستای عێراق‌و ناوچەکەدا، ڕاگەیاندن‌و پێکهێنانی تەنانەت دەوڵەتێکی بۆرژوایی کوردی لە کوردستانی عێراق، گەلێک باشترە لە بارو دۆخێکی نادیارو پڕ لە کێشەو قەیران، باشترە لە چاوەڕوانی، لە سەرگەردانی، لە هەڵواسراوی چارەنووس‌و ئەویش لەژێر کابوسی هەمیشەیی زیندەگیی بێ گەرەنتی ئابووری‌و لە گرەوی وەعدو بەڵێنی حکومەتێکی داڕماوی بەکردەوە نامەوجود لە ناوەند.

ڕەتکردنەوەی ئەم ڕێگاچارەیە لەڕووی تیورییەوە ئاسانە.بەڵام بەرپرسیارێتی بەرانبەر بە ژیانی ٦ ملیۆن ئینسان ئەرکێکی گەورەی ئینسانی‌و مێژووییەو لەژێر هیچ پاساوێکدا ناکرێت خۆی لێ بدزینەوە.

١٢تەمموز١٤