بەڕێزان: سەرۆكایەتى پەرلەمانى كوردستان
ئەندامانى پەرلەمانى كوردستان
راى گشتى
دواى ناڕەزایەتى زۆرى خەڵكى كوردستان و رێكخراوەكانى كۆمەڵى مەدەنى و داكۆكیكاران لە مافەكانى مرۆڤ، سەبارەت بە دەرچوونى یاساى ژمارە 11ى ساڵى 2010ى رێكخستنى خۆپیشاندان، كە چەندین كەلێن و كەموكورتى یاسایی تێدایە بەبىَ رەچاوكردنى ئەو بنەما راستەقینانەى كە دەبوو یاساكەى لە پێناودا دەربكرایە، چاوەڕواندەكرا یاساكە لەسەر بنچینەى پرەنسیپە نێودەوڵەتییەكان و داكۆكیكردن لە ماف و ئازادییەكان هەموارى یەكەمى بۆ بكرایەتەوە، بەداخەوە هەر لە دەركەوتەكانى سەرەتاى هەمواركردنەوەى ماددەكانى یەكەم و دووەمدا بەربەست و رێگرى نوىَ لە بەردەم خۆپیشاندان و رێگاكانى ناڕەزایی دەربڕین لە كوردستاندا چەسپێندراوە ، كە ناگونجێت لەگەڵ :
- ماددەى 20ى جاڕى گەردوونى مافەكانى مرۆڤ.
- ماددەى 21ى پەیماننامەى نێودەوڵەتیى تایبەت بەمافە مەدەنیو سیاسییەكان.
- خاڵى "د"ى ماددەى 8ى پەیمانى نێودەوڵەتى تایبەت بەمافە ئابوورىو كۆمەڵایەتىو رۆشنبیرییەكان.
- بڕگەى 3ى ماددەى 36ى "بەشى ئازادییەكان"ى دەستوری هەمیشەیى عێراق.
لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا خۆپیشاندان مافێكی بنەڕەتییەو لە ریزی مافە سروشتیو سەرەكییەكانی دیكەی مرۆڤە بۆ بونیادنانی كۆمەڵگەی مەدەنیو دیموكراسی.
خولى چوارەمى پەرلەمانى كوردستان دەبوو بە پشتبەستن بە بڕیارى ژمارە 5ى ساڵى 2013ى پەیمانى هاوبەشى گەشەپێدان لە نێوان دەسەلاَتە گشتییەكان و رێكخراوە ناحكومییەكان لە هەرێمى كوردستان، كارى لەسەر هەمواركردنەوەى یەكەمى یاساى رێكخستنى خۆپیشاندان بكردایە، پەراوێزخستنى راوێژ لەگەڵ رێكخراوەكانى كۆمەڵى مەدەنى و پسپۆرانی ئەكادیمی و پارێزەر و دادوەران دەركەوتەیەكى ناتەندروستانەى مامەڵەى پەرلەمانى كوردستانە لەگەڵ چەمكی بەشداری لە دەوڵەتی دیموكراسی دا بەپێى بڕیارى ژمارە (5) ساڵی 2013، هاوكات پەرلەمان بەشدار دەبێت لە جێبەجێ نەكردنی یاسا و بڕیارەكان كە خودى پەرلەمانى كوردستان دەریكردوون .
هەمواركردنەوەی یاسای خۆپێشاندان بەم شێوەیەی ئێستا پەرلەمانى كوردستانى دەخاتە بەدەم پرسیار و دانانى بەربەستى زۆر بەناوى هەمواركردنەوەى یاساكە، وەك ئەوەى لە بڕگەى 4ى ماددەى 2 دا پەرلەمان پەسندى كردووە "كاتێك خۆپیشاندان دەبێتە هۆى پەكخستنى دامودەزگا حكومییە بنەڕەتییەكان وەكو خزمەتگوزارى و هاتوچۆى گشتى و چالاكییە ئابوورى و بازرگانییەكان ئەوا پێویستە كۆتایى پێبهێندرێت".ئەمە جگە لەوەى مانەوەى چەندین دەستەواژە و بڕگە لە یاساكەدا خۆى مانەوەى بەربەست و پێشێلكارییە، بەتایبەت كە دەستەواژەی لاستیكى ترى بۆ زیادكراوە.
سەرەڕاى ئەوەى هەمواركردنەوەى یاساكە گرنگ دەنرخێنین، بەلاَم هەمواركردنەوەكە نرخ و بەهایەكى نامێنێت ئەگەر بە پێچەوانەى ئەو داواكارییە بنەڕەتییانە بێت كە چەندین ساڵە هەزاران هاوولاَتى خەڵكى كوردستان داخوازییان لەسەر بووە و ئێمەش وەك (كەمپینى نا بۆ یاساى رێكخستنى خۆپیشاندان) جگە لەوەى واژووى زیاتر لە 3000 هاوولاَتیمان لەسەرجەم چین و توێژەكانى كوردستان گەیاندە پەرلەمانى
كوردستان، ئەمە جگەلەوەى لە زۆرینەى شار و شارۆچكەكاندا خۆپیشاندانى ناڕەزایی جەماوەرى ئەنجامدرا.
بۆیە پێویستە پەرلەمانى كوردستان ئەرك و بەرپرسیارێتى خۆى لەبەرامبەر فەراهەمكردنى مافەكان و رێكخستنى بەپێى یاسا زیاتر بچەسپێنێت بەپێى پێوەرە نێودەوڵەتییەكان، هاوكات یاساى رێكخستنى خۆپیشاندان لە پێناو ئامانجى دەستەبەركردنى ئەو مافە و رێكخستن و پاراستنى خۆپیشاندەران و ئاسانكارى كردن بێت بۆیان، نەك دانانى بەربەست و رێوشوێنى ناكردەیی كە جارێكى تر مەترسى رژانى خوێنى هاوولاَتیانى كوردستانى لێبكەوێتەوە وەك ئەوەى لە رووداوەكانى 17ى شوبات و خۆپیشاندانەكانى سەید سادق دا بینیمان.
بۆیە ئێمە داخوازیی بنەڕەتییەكانمان وەك ئەوەى لە سالاَنى رابردوو سەبارەت بە ئامانجى هەمواركردنەوەى یاساكە خستبووە روو، جارێكى تر دەیخەینەوە بەردەم بەرپرسیارێتى یاسایی و ئەخلاقى و مێژوویی ئێوەى بەڕێز، بۆئەوەى لەكاتى هەمواركردنەوەى یاساكەدا بچەسپێندرێت:
یەكەم: خۆپیشاندانی لەناكاو وەك جۆرێك لەخۆپیشاندان لەیاسای رێكخستنى خۆپیشانداندا جێگیربكرێت چونكە نەبوونى ئەو جۆرە خۆپیشاندانە لەیاساكەدا كەلێنێكی زۆر گەورە لەو یاسایەدا بەرجەستە دەكاتو بەشایەتی هەموو لایەكیش زۆربەی ئەو خۆپیشاندانانەی لەماوەى رابوردودا لەهەرێمی كوردستاندا ئەنجامدراون زۆربەیان لەمجۆرە خۆپیشاندانە بوونو هیچ كۆمەڵگەیەكیش نییە لە دنیادا ئەمجۆرە خۆپیشاندانەى تێدا نەبێت، هەربۆیە گرنگە لەیاساى رێكخستنى خۆپیشانداندا بناسێنرێتو ئەو رێوشوێنە مەدەنیانەش دیاریبكرێن كەپێویستە لایەنى پەیوەندیدار لەكاتى روودانى ئەمجۆرە خۆپیشاندانەدا بیانگرێنەبەر كەخۆى لەپاراستنى خۆپیشاندەراندا دەبینێتەوە.
دووەم: جگە لە گۆڕینى هێزى پۆلیس بە هێزى چالاكییە مەدەنییەكان، ئەو هێزەى ئەركى پاراستنى خۆپیشاندانەكانى لەئەستۆدایە دەبێت ئەم هێزانە راهێنراو بن بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ خۆپیشانداندان و لەكاتو شوێنى خۆپیشاندانەكاندا ئامادە بن بەمەبەستى پاراستنى خۆپیشاندەران و دەبێت ئەم هێزە بێچەكو ئاشتیپارێز بێتو تەنها لەكاتى روودانى پشێویىو ناچاریدا دەتوانن ئەو ئامرازانەى بەرگرىو روبەڕوبوونەوە بەكاربهێنن كەپێیانە، وەك ( قەڵغان، دارى پلاستیكى، فیشەكى پلاستیكى، سۆندەى ئاوپڕژێنو گازى فرمێسك رژێن) بە پێی ستاندارتی نێودەوڵەتی.
سێیەم : مانگرتن و خۆپیشاندان و ناڕەزایی تاكەكەسى وەك مافێك لە یاساكەدا بچەسپێندرێت، هاوكات لەگەڵ كەمكردنەوەى ژمارەى ئەو نوێنەرانەى ئاگادارنامە پێشكەش بەلایەنى پەیوەندیدار دەكەن.
چوارەم : مافى ئاگاداركردنەوە بدرێت بە دامەزراوەیەكی مەدەنی نەوەك سەربازی و ئەمنی لە كاتى ئەنجامدانى خۆپیشاندانى سەرتاسەرى هەرێمى كوردستان یاخود بخرێتە دەست یەكەى كارگێڕى.
پێنجەم : دوورخستنەوەى یاساكە لە هەر دەستەواژەیەكى لاستیكى كە تەفسیرى جۆراوجۆر بۆ یاساكە هەڵبگرێت لە ئایندەدا وەكو هاتووە "كاتێك خۆپیشاندان دەبێتە هۆى پەكخستنى دامودەزگا حكومییە بنەڕەتییەكان وەكو خزمەتگوزارى و هاتوچۆى گشتى و چالاكییە ئابوورى و بازرگانییەكان ئەوا پێویستە كۆتایى پێبهێندرێت”.
شەشەم :دووپاتی ئەوە دەكەینەوە بەرپرسیارێتی روودانی هەر زەرەرو زیانێك، چ لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە بێت یان هێزەكانى پۆلیسەوە، بەرپرسیارێتییەكی تاكەكەسییەو بەپێی یاسا كارپێكراوەكان مامەڵەی لەگەڵ دەكرێتو داواكارانی ئەنجامدانی خۆپیشاندانیش وەك هەر بەشداربوویەكى تر مامەڵەی كەسییان لەگەڵدا بكرێتو بەرپرسیارێتی گشتی روودانی زەرەرو زیان نەخرێتە ئەستۆیان ، چونكە لە رابردوو داواكارانی خۆپێشاندان سزا دراون و دەستگیر كراون بەتایبەت لە خۆپێشاندانەكانی بەردەم كونسوڵگەری ئێران و چالاكیەكانی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان .
لەكۆتاییدا ماوەتەوە بڵێین كە:
یاسایەكی روونو هاوچەرخو مۆدێرن بۆ رێكخستنی خۆپیشاندان روویەكی گەشی ئەزمونی هەرێمی كوردستان نیشاندەداتو سەرەتایەكى یاسایى گونجاو دەبێت بۆ ناسینى خۆپیشاندان وەك مافێكى سروشتىو دەستووریى هاوڵاتیانو رێگە خۆشكەریش دەبێت بۆ رێكخستنی خۆپیشاندانو پاراستنی مافی هاوڵاتیان لەپیادەكردنی ئەو مافەیانداو لەهەمانكاتدا هاوكاری دەسەڵاتی جێبەجێكردنیش دەكات بۆ ئەوەی بەشێوازێكی هاوچەرخ مامەڵە لەگەڵ خۆپیشانداندا بكەنو ئەو بیرۆكە كۆنو تەقلیدیانەش سنوردار دەكات كە خۆپیشاندان وەك كردارێكی ئاژاوەگێڕیی ناوزەد دەكەن، بەتایبەتیش كۆمەڵگەی كوردی لەدوای چەندین ساڵی دكتاتۆریەتو بێ بەشبوونیان لەپیادەكردنى مافە سروشتییەكانیان وایلێكردوون كە تامەزرۆی یاسایەك بن كەجێبەجێكردنی ئەو مافانەو هەموو مافە مەدەنیو دیموكراسییەكانی دیكەیان بۆ دەستەبەر بكات.
كەمپینى نا بۆ یاساى رێكخستنى خۆپیشاندان
5ى تەمووزى 2014
هەولێر